Down to earth met Claudy Jongstra
Kunstenares en eco-activist Claudy Jongstra is al jarenlang een inspiratie voor velen. Haar wolgevilte kunstwerken zijn een ode aan de planeet en een roep om meer biodiversiteit. Tijdens ons thema ‘down to earth’ laten wij ons inspireren door Jongstra, want ook wij zetten onze planeet centraal in alles wat we doen. Jongstra over haar werk: ‘Waar ik mijn inspiratie vandaan haal? Dat is echt eindeloos. Het kan een gesprek zijn dat ik voer, of iets dat ik zie op straat. Maar de natuur blijft mijn grootste inspiratiebron. Tijdens het creëren laat ik me leiden door wat de natuur me geeft. De schapenvacht bepaalt welke kant ik op ga, de bloemen bepalen de kleuren.’
‘Tijdens het creëren laat ik me leiden door wat de natuur me geeft. De schapenvacht bepaalt welke kant ik op ga, de bloemen bepalen de kleuren.’
Gefascineerd door wol
We treffen Jongstra in haar atelier in Spannum, Friesland, waar ze – met uitzicht op weilanden – aan haar kunst én educatieve projecten werkt. Samen met een bevlogen team, dat met liefde haar missie deelt. De kunst van Jongstra kenmerkt zich door het gebruik van met planten geverfde, vervilt wol van Drentse heideschapen. ‘Wol heeft een bepaalde bijzonderheid die me blijft fascineren. Als jonge kunstenaar werd ik gegrepen door wol. Ik leerde er vrijwel niets over op de kunstacademie – de kenmerken en mogelijkheden waren tot dat moment onbekend voor me’, vertelt Jongstra. Die mogelijkheden bleken eindeloos, en decennia later is Jongstra nog steeds in de ban van het veelzijdige materiaal. Jongstra: ‘Compleet in een materiaal duiken, dat is wat ik het liefste doe. Ook qua geschiedenis. Wol wordt natuurlijk al eeuwen gebruikt, maar tegenwoordig is de waarde compleet gedevalueerd. Er worden zelfs schapen zonder vacht gefokt – het scheren en de verwerking ervan is simpelweg te duur. Bizar. En dat terwijl wol zo’n ontzettend veelzijdig materiaal is.’
‘Er worden zelfs schapen zonder vacht gefokt – het scheren en de verwerking ervan is simpelweg te duur.’
Met je handen in de klei
Met haar zelf geïnitieerde project LOADS - een uitbreiding op haar studio - stimuleert Jongstra biodynamische, holistische landbouwprojecten en ontwikkelt ze educatieve en sociale projecten rondom ambacht en natuur. Regelmatig ontvangt ze scholieren, waarbij ze zich blijft verbazen over hoe ver sommigen van hen van de natuur verwijderd zijn geraakt. Jongstra: ‘Ik krijg hier zelfs wel eens jongeren over de vloer die nog nooit zelf gekookt hebben. Dat verbaast me. Ook ambachten verdwijnen steeds meer. We kunnen steeds minder met onze handen. Waar een jaar of dertig geleden veel mensen nog konden breien, naaien of weven, is dat nu eerder een zeldzaamheid. Nederland had een enorme textielindustrie, maar daar is bijna niets meer van over. Handwerk is op een bepaald niveau extreem luxueus, denk maar aan modehuizen zoals Dior, maar aan de andere kant wordt het op de maatschappelijke ladder steeds minder gewaardeerd. De balans is kwijt – we moeten werken met onze handen weer meer gaan waarderen.’
De natuur weer als basis
Voor het verven van haar wandkleden, andere textieldesigns en kunstinstallaties, gebruikt Jongstra uitsluitend natuurlijke verf. Jongstra: 'Het zal je verbazen hoe prachtig je kunt verven met bloemen en planten. Met wede kun je bijvoorbeeld een diepe, indigoblauwe kleur creëren. We hebben zelf bij LOADS een stuk grond waar we op een biodynamische manier bloemen en planten kweken. Dat doen we uitsluitend met natuurlijke compost, zonder bestrijdingsmiddelen. En belanden er op natuurlijke wijze andere planten in dan we van tevoren hadden bedacht? Dan laten we dat zo. Zo verrijk je de grond – en soms worden we zelfs verrast door de eigenschappen van zo’n plant.’
‘Het zal je verbazen hoe prachtig je kunt verven met bloemen en planten.’
Kennis zaaien
Om de kennis van haar team over natuurlijk verven te verspreiden en om in grotere hoeveelheden te kunnen verven, besloot Jongstra haar kennis te delen. ‘Biodynamische boeren verbouwen voor ons verfplanten voor het kleuren van onze producten – als verdienmodel. Een ander voordeel voor de boer is dat de mix aan planten en bloemen de bodemkwaliteit verbetert. Afgezien van het feit dat meer bloemen in je leefomgeving eigenlijk altijd een goed idee is, als je het mij vraagt.’ Jongstra vindt het belangrijk dat iedereen waarmee ze werkt transformatief is. Ze vervolgt: ‘Daarmee bedoelen we dat onze partners iets in beweging willen zetten dat ten goede komt aan de planeet. Zo streven we samen naar een groter doel: een schonere wereld. Of je nou voor deze vierkante meter in Friesland zorgt, of voor een vierkante meter in de Himalaya – de wereld is van en voor iedereen. Dat onbewuste vervuilen vind ik zo pijnlijk om te zien. Er is nog veel educatie en bewustwording nodig. Daar maak ik me hard voor.’
‘Er is nog veel educatie en bewustwording nodig. Daar maak ik me hard voor.’
Kunst als gespreksstarter
Jongstra's werken reizen de hele wereld over. Zo hing haar kunst in het MoMA in New York, in hangt het Stedelijk Museum in Amsterdam én werd ze kunstenaar van het jaar 2019. We vragen haar waar ze het meest trots op is. Jongstra: ‘Guernica de la Ecología is echt een werk waar ik heel trots op ben. Net als de Guernica van Pablo Picasso, ontbreken ook in dit werk de kleuren en is het gemaakt uit protest. Het is een manifest voor biodiversiteit en heeft de hele wereld rond gereisd. Overal zorgde dit werk voor mooie, bijzondere gesprekken. Guernica zette echt iets in beweging, dat vind ik geweldig om te zien.’
‘Mijn werk ‘Guernica de la Egología’ zette echt iets in beweging, dat vind ik geweldig om te zien.’
Zintuiglijke ervaring
Het werk van Jongstra wordt vaak omschreven als een zintuiglijke ervaring. We vragen haar of ze het ook belangrijk vindt dat haar eigen spullen uitblinken in textuur en kwaliteit. Jongstra: ‘Ook thuis kies ik bewust voor natuurlijke materialen. Er komen zo min mogelijk synthetische materialen in. Ik houd van rustige kleuren, de muren zijn van leem en de meubels van hout. Ik gebruik al heel lang de producten van Yumeko – vanaf dag één. Ik vind kwaliteit waanzinnig en sta helemaal achter de missie die ze uitdragen.’